ایجاد فروشگاه اینترنتی، تبلیغ و اطلاعات کامل محصولات یک شرکت به نمایش در می آید و مشتری با داشتن کارت پرداخت واسطه ویا کارتهای اعتباری، پس از جستجو و انتخاب، در خواست خرید می کند. سایت واسطه پس از کسر مبلغ محصول از حساب وی، این درخواست به فروشنده ارجاع میشود و فروشنده می بایست در مدت زمان توافق شده، کالا را برای مشتری ارسال نماید.
مزایای ایجاد فروشگاه اینترنتی برای فروشندگان داشتن ویترینی قابل رویت در سرتاسر ایران و کشورهای منطقه داشتن بازدید کنندگان بسیار (شرکتها، ادارات، موسسات، بنگاههای تجاری، متخصصان، دانشجویان و ...(
وسعت نامحدود فروشگاههای اینترنتی در فروشگاههای سنتی به علت کمبود جا، امکان نگهداری تمامی محصولات بر اساس تنوع، اندازه، ترکیبات و ... وجود ندارد که این مسئله در فروشگاه اینترنتی کاملاٌ حل شده است یعنی به دلیل عدم محدودیت در فضا، فروشنده می تواند سبد محصولات تولیدی خود را به متنوع ترین شکل ممکن به همراه توضیحات کامل و بیان برتری های کیفی و فنی به زبان ساده و با درج قیمت ها و عکس های زیبا در معرض دید مشتریان قرار دهد.
نداشتن محدودیت زمانی فعالیت فروشگاههای سنتی محدود به ساعات و روزهای غیر تعطیل می باشد اما فروشگاههای اینترنتی مطلقاٌ چنین محدودیتی نداشته و در تمامی ساعات شبانه روز و تمامی روزهای سال در دسترس عموم بازدید کنندگان قرار دارد.
پرداخت اینترنتی پرداخت اینترنتی عبارت است از پرداخت توسط کارتهای پرداخت یا اعتباری، کسر از موجودی خریدار و واریز به حساب فروشنده. تمامی مراحل فوق بصورت اینترنتی انجام می پذیرد.
مزایای خرید از فروشگاههای اینترنتی برای خریداران
·عدم برخورد به ترافیک و نبودن آلودگی هوا
·عدم نیاز به رفتن به داخل طرح ترافیک
·یافتن کالاها با قیمت پایینتر نسبت به فروشگاههای سنتی
·قابلیت مقایسه قیمتها و مشخصات کالاها در کمترین زمان
·امکان خرید در آرامش منزل و امکان خرید در هر ساعت از شبانه روز
·عدم مشکل حمل و نقل کالای خریداری شده
·تحویل کالای خریداری شده درب منزل
مزایای استفاده از تجارت الکترونیکی به طور کلی مزایای استفاده از تجارت الکترونیکی را میتوان به پنج دسته تقسیم کرد که شامل بستر ارتباطی، از بین رفتن واسطه ها، افزایش قدرت خریداران و پیدایش بازارهای جدید برای تولید کنندگان، سفارشی کردن محصولات درخواستی و خدمات پشتیبانی قوی و پیدایش مؤسسات اقتصادی نو پا و رقابت سراسری است.
۱- بستر مناسب اطلاعاتی و ارتباطی یکی از امکاناتی که اینترنت در اختیار تجارت و بازرگانی قرار میدهد اطلاعات نسبتاً کامل و گسترده ای است که در مورد هر کالا چه از نظر فنی و چه به لحاظ تجاری میتوان یافت. امکانی که در دنیای واقعی، ارزش تجاری بسیار زیادی دارد اما بدون صرف هزینه و زمان زیاد بهدست نمیآید. ارزش دیگر تجارت الکترونیکی آن است که امکان ایجاد ارتباط با همه افرادی که برای تکمیل یک فرآیند بازرگانی لازم است با آنها تماس گرفته شود، در کوتاهترین زمان از طریق e-mail ،chat و روشهای دیگر امکانپذیر است.
۲- حذف نسبی واسطه ها حذف واسطه ها یکی دیگر از ارزشمندترین دستاوردهای تجارت الکترونیکی می باشد که باعث کاهش بی سابقه قیمت کالاها و خدمات در جهان شده است. براساس برآوردهای انجام شده، حذف واسطه ها و ایجاد ارتباط مستقیم بین خریداران و فروشندگان بین ۱۵ تا ۵۰ درصد موجب کاهش قیمت تمام شده کالاها و خدمات برای مشتریان شده است.
۳- افزایش قدرت خریداران و پیدایش بازارهای جدید برای تولید کنندگان ارتباط اینترنتی فرصتی را در اختیار خریداران قرار میدهد که بتوانند با طیف گستردهای از تولیدکنندگان در سرتاسر جهان ارتباط برقرارکنند و از این طریق به تقاضای مورد نظر خود از بین پیشنهادهای مختلف برسند و در مقابل فروشندگان قدرت چانه زنی بیشتری برای کسب امتیاز و مزایای بیشتر داشته باشند. در صورتیکه در دنیای حقیقی به علت محدودیتهای ناشی از فاصله جغرافیایی، مشتریان چنین قدرت انتخابی ندارند. البته این ساختار برای تولیدکنندگان هم دارای مزایا و امتیازات فراوانی است. از جمله میتوان به امکان عرضه و فروش محصولات به تمام مردم جهان اشاره کرد. در واقع تجارت الکترونیکی به تولیدکنندگان امکان جهانی شدن محصولاتشان را با صرف هزینه کم (نسبت به آنچه که در مقابل به دست میآید) میدهد.
۴- سفارشی کردن محصولات و خدمات پشتیبانی قوی مزیت دیگر تجارت الکترونیکی آن است که شما قادر خواهید بود که محصولات مورد درخواست خود را به صورت سفارش و مطلوب خود خرید کنید. به عنوان مثال ما میتوانیم هنگام مراجعه به سایت شرکت apple محصول مورد درخواست خود را با همان خصوصیاتی که مایلیم، سفارش داده و خریداری کنیم.
مشتری نیز به نوبه خود میتواند زمان دریافت را اعلام نماید. نهایتاً مشتری میتواند با دادن اطلاعات مختلف درمورد کالاهای خریداری شده و برقراری ارتباط الکترونیکی با شرکت تولیدکننده نسبت به رفع نقص کالای مورد نظر اقدام نماید.شرکتهایی که از این طریق به فروش محصولات و خدمات خود اقدام میکنند به طور دائم از طریق روش های مختلف، سریع و کم هزینه در ارتباط با مشتریان خود هستند و پشتیبانی قوی باعث ترغیب مردم به خرید از اینترنت میشود. در سالهای نخست رواج شیوه الکترونیکی فروش کالا، استفاده از این روش فقط برای کالای کوچک و ارزان مثل ساعت، عروسک، کتاب، لباس استفاده میشد اما اکنون با توجه به رشد روزافزون تجارت الکترونیکی، صنایع بزرگی همچون صنعت ماشین سازی نیز به این روش رو آوردهاند. مثلا با مراجعه به سایت شرکت فورد میتوانیم ماشین مورد درخواست خود را از نظر رنگ یا امکانات جانبی به دلخواه انتخاب کنیم.
۵- پیدایش مؤسسات اقتصادی نوپا و رقابت سراسری یکی از پیامدهای تجارت الکترونیکی ایجاد مؤسسات جدید اقتصادی است که توانایی رقابت و حتی در مواردی سبقت گرفتن از شرکتهای کهنه کار را دارند. درحال حاضر دو نوع بازار خرید و فروش یعنی بازار سنتی و حقیقی و بازار مجازی و مبتنی بر شبکه به موازات یکدیگر عمل میکنند و هر کدام دارای قواعد تجارتی خاص خود هستند که گاه دارای خصوصیاتی مشترک و گاه با یکدیگر متفاوت هستند. در برخی موارد کسب و کارهای نوپا توانستهاند با ایجاد سیاستهای کاربردی در بازار جدید مجازی گوی رقابت را از رقبای سنتی بگیرند و بازار محصولات مختلف را تصاحب کنند. مثلا میتوان به رقابت بین مؤسسه BarnesNoble و شرکت Amazon در خرید و فروش کتاب یا موارد دیگری چون Dell در کامپیوتر و etoys در اسباب بازی اشاره کرد.
شکلهای گوناگون تجارت الکترونیکی استفاده از اینترنت به عنوان مهمترین بستر ارتباطی در تجارت الکترونیکی همزمان با رشد روزافزون شبکه جهانی ارتباطات باعث پیدایش مدلهای گوناگونی در این تجارت گردیده است. این مدلها حاصل تعامل سه گروه اصلی از افراد یک جامعه، از دیدگاه اقتصادی، هستند که عبارتند از دولت یا سازمانهای وابسته (government) ، سازمانهای تجاری و اقتصادی، تولیدکنندگان کالا و ارائه کنندگان خدمات (business) و در نهایت مصرف کننده که خریداران نهایی کالا یا خدمات (consumer) هستند.مدلهای مختلف تجارت الکترونیکی از تعامل دوبه دوی این سه گروه اصلی حاصل میشوند. government consumer business business b۲g b۲c b۲b consumer c۲g c۲c c۲b governmanet g۲g g۲c g۲b
۱- مدل B۲B در مدل(B۲B)ارتباط بین دو یا چند سازمان، مؤسسه اقتصادی، تولید کنندگان مواد اولیه، تولیدکنندگان انواع مختلف کالای مصرفی، ارائه کنندگان انواع گوناگون خدمات و ... موردنظر است، در واقع این مدل را به نوعی میتوان توسعه یافته مدل قدیمیتر
EDI (Electronic Data Interchange) دانست. ۱مدل B)۲(B دربرگیرنده همان عملیاتی است که درEDI انجام می شد یعنی تبادل اطلاعات، داده ها، ثبت سفارش، خرید و فروش و ... همچنان وجود دارد. اما در مدل جدید فرآیند ارتباطی بسیار باز و قابل انعطاف طراحی شده طوری که تولیدکنندگان مواد اولیه، تولیدکنندگان کالاهای مختلف و فروشندگان و توزیع کنندگان بتوانند به راحتی با یکدیگر ارتباط مستقیم داشته باشند. این به معنی کاهش واسطه ها نیز هست. موضوعی که به نوبه خود باعث کاهش قیمتها میشود. عوامل ذکر شده باعث گردیده است که این مدل بهعنوان اصلیترین مدل تجارتالکترونیکی به حساب آید و طی مدت کوتاهی که از زمان پیدایش آن می گذرد درآمد قابل توجهی را نصیب صاحبان سرمایه سازد.
۲- مدلهای B۲C وC۲B این دو مدل بیان کننده ارتباط متقابل بین تولیدکننده اصلی کالاهای گوناگون با استفادهکننده و خریداران نهایی این محصولات و خدمات می باشد. این روزها میتوان کالاهای مختلفی از مواد اولیه صنعتی گرفته تا اتومبیل، ماشین آلات صنعتی و کالاهای عمومی مانند مواد غذایی، محصولات فرهنگی، گل و گیاه و اقلام کادویی را به همراه طیف وسیعی از خدمات مثل رزرو هتل، بلیط هواپیما، قطار، اتوبوس، اجاره ماشین و ... به صورت آنلاین خریداری کرد. در این دو مدل تولیدکنندگان میتوانند مصرف کنندگان نهایی محصولات خود را شناسایی کنند و محصولات خود را به صورت مستقیم به آنها عرضه کنند B۲C مصرف کنندگان نیز به نوبه خود میتوانند از بین تولیدکنندگان، آنکه شرایط مطلوبتر را دارا میباشد و از هر جهت مناسبتر است را انتخاب نمایند C۲B مدلهای B۲C و C۲B معمولاً دارای مزایایی چون خرید ارزانتر کالا نسبت به دنیای واقعی هستند. مزیت دیگر، امکان ارسال کالا به مکان درخواستی خرید است. فرق اصلی بین دو مدل B۲C وC۲B در نحوه خرید و شیوه ایجاد ارتباط بین مشتریان و تولیدکنندگان میباشد.در مدل B۲C خریداران اطلاعات کافی در مورد کالای مورد نیازشان، شرکت عرضه کننده آن و قیمت خود کالادر دنیای حقیقی را دارا میباشند و بیشتر بعلت پایینتر بودن بهای محصول در اینترنت از این مدل برای خرید خود استفاده میکنند.
اما در مدل C۲B اطلاعات مشتری عمدتاً به مشخصات کالای مورد نیازش محدود است و اطلاعات چندانی در مورد شرکتهای عرضهکننده آن یا قیمتهای احتمالی آن ندارد. در این حالت شرکتهای گوناگونی در اینترنت با توجه به شرایط مشتری به او پیشنهاد ارائه میکنند و مشتری از بین این پیشنهادها هر کدام را که برایش مناسبتر بود انتخاب میکند. به بیان دیگر، در B۲C مشتری به یک شرکت تولیدکننده یا فروشنده پیشنهاد خرید را ارائه میکند، اما در مدل C۲B این شرکتهای عرضه کننده هستند که به مشتری پیشنهاد فروش را ارائه میکنند.
۳- مدل C۲C این شیوه در تجارت الکترونیک عمدتاً براساس مدلی بوجود آمده است که طراح و صاحب سایت eBay و افراد مبتکری مثل او خلق کردهاند. در مدل C۲C فروشندگان اجناس این امکان را مییابند که در یک محیط گسترده اجناس خود را به خریداران نهایی ارائه کنند. پیر امیدیار میگوید ایده فروش کالا از طریق وب سایت در وحله اول برای فروش شیرینیهای پخته شده توسط همسرش برای توزیع در شهر لسآنجلس به ذهنش رسید. او در طرح اولیه سایت خودش از مدل B۲C استفاده کرده بود و به مرور زمان و توسعه این سایت مدل جدیدی را براساس حراج کالا و فروش اجناس دست دوم در دنیای حقیقی طراحی کرده است.امیدیار کوشید با توجه به طیف گسترده بازدیدکنندگان در اینترنت، بستری را فراهم کند که فروشندگان بتوانند کالای خود را به شیوه حراج اجناس(با شیوهای مشابه دنیای واقعی) به فروش برسانند. اما تفاوت اصلی این نوع از حراج تعداد بیشمار شرکتکنندگان و مخاطبان حراج است. امروزه به دلیل استقبال گستردهای که ازeBay بعمل آمده است، این سایت بعنوان سمبل C۲C شناخته میشود.
۴- مدلهای در ارتباط با دولت مدلهای مرتبط با دولت را نیز میتوان به سه دسته تقسیم کرد. دسته اول شامل مدلهای G۲B وB۲G است. در این دو مدل سازمانها، نهادها و مراکز دولتی و وابسته به دولت درارتباط با مراکز اقتصادی، بنگاههای تجاری و شرکتهای تولیدکننده و ارائه کننده کالا و خدمات هستند. در این ساختار طرفین با مراجعه به یکدیگر و تعامل با هم از طریق شبکه های کامپیوتری امور بازرگانی میان خود را انجام میدهد. این امور شامل مواردی چون گرفتن انواع مجوزها از دولت و سازمانهای مربوطه، پرداخت وجه مورد درخواست دولت، گرفتن اطلاعات از نهاد دولتی و موارد دیگری است که همگی در این دو مدل خلاصه میشوند.
مزیت اصلی این دو ساختار صرفه جویی در انجام عملیات گوناگون برای سازمانهای مربوطه و کاهش زمان انجام این امور و کاهش نیروهایی است که بیهوده صرف انجام کم بازده در سازمانها میشود. دسته دوم شامل مدلهای G۲C و C۲G است. در این دو مدل ارتباط بین مردم و سازمانهای دولتی مطرح میباشد و رابطه میان دولت و مردم بیش از آنکه ماهیتی تجاری داشته باشد، حول خدماتی که دولت میتواند به مردم ارائه کند و یا تسهیل ارتباطات مالی مردم و دولت در زمینه امور مالیاتی و مشابه آن دور میزند. فعالیتهای این دو مدل شامل مواردی چون گرفتن انواع مدارک شناسایی، انجام عملیات بانکی و گرفتن اطلاعات از دولت است.دسته سوم نیز براساس مدل G۲G است که ارتباط و تقابل بین دو سازمان دولتی دو یا چند وزارتخانه را فراهم میسازد و مواردی چون ارتباط شهرداریها با پلیس، وزارت کشور، نهادهای نظامی و ... را شامل میشود. در این مدل مبادلات میان دوسوی یک فرآیند الکترونیکی ممکن است شامل مبادلات بازرگانی باشد یا صرفاً به تبادل اطلاعات محدود باشد.
ورود به حساب کاربری
فروشگاه اینترنتی و تجارت در فضای اینترنت
ایجاد فروشگاه اینترنتی، تبلیغ و اطلاعات کامل محصولات یک شرکت به نمایش در می آید و مشتری با داشتن کارت پرداخت واسطه ویا کارتهای اعتباری، پس از جستجو و انتخاب، در خواست خرید می کند. سایت واسطه پس از کسر مبلغ محصول از حساب وی، این درخواست به فروشنده ارجاع میشود و فروشنده می بایست در مدت زمان توافق شده، کالا را برای مشتری ارسال نماید.
مزایای ایجاد فروشگاه اینترنتی برای فروشندگان
داشتن ویترینی قابل رویت در سرتاسر ایران و کشورهای منطقه
داشتن بازدید کنندگان بسیار (شرکتها، ادارات، موسسات، بنگاههای تجاری، متخصصان، دانشجویان و ...(
وسعت نامحدود فروشگاههای اینترنتی
در فروشگاههای سنتی به علت کمبود جا، امکان نگهداری تمامی محصولات بر اساس تنوع، اندازه، ترکیبات و ... وجود ندارد که این مسئله در فروشگاه اینترنتی کاملاٌ حل شده است یعنی به دلیل عدم محدودیت در فضا، فروشنده می تواند سبد محصولات تولیدی خود را به متنوع ترین شکل ممکن به همراه توضیحات کامل و بیان برتری های کیفی و فنی به زبان ساده و با درج قیمت ها و عکس های زیبا در معرض دید مشتریان قرار دهد.
نداشتن محدودیت زمانی
فعالیت فروشگاههای سنتی محدود به ساعات و روزهای غیر تعطیل می باشد اما فروشگاههای اینترنتی مطلقاٌ چنین محدودیتی نداشته و در تمامی ساعات شبانه روز و تمامی روزهای سال در دسترس عموم بازدید کنندگان قرار دارد.
پرداخت اینترنتی
پرداخت اینترنتی عبارت است از پرداخت توسط کارتهای پرداخت یا اعتباری، کسر از موجودی خریدار و واریز به حساب فروشنده. تمامی مراحل فوق بصورت اینترنتی انجام می پذیرد.
مزایای خرید از فروشگاههای اینترنتی برای خریداران
· عدم برخورد به ترافیک و نبودن آلودگی هوا
· عدم نیاز به رفتن به داخل طرح ترافیک
· یافتن کالاها با قیمت پایینتر نسبت به فروشگاههای سنتی
· قابلیت مقایسه قیمتها و مشخصات کالاها در کمترین زمان
· امکان خرید در آرامش منزل و امکان خرید در هر ساعت از شبانه روز
· عدم مشکل حمل و نقل کالای خریداری شده
· تحویل کالای خریداری شده درب منزل
مزایای استفاده از تجارت الکترونیکی
به طور کلی مزایای استفاده از تجارت الکترونیکی را میتوان به پنج دسته تقسیم کرد که شامل بستر ارتباطی، از بین رفتن واسطه ها، افزایش قدرت خریداران و پیدایش بازارهای جدید برای تولید کنندگان، سفارشی کردن محصولات درخواستی و خدمات پشتیبانی قوی و پیدایش مؤسسات اقتصادی نو پا و رقابت سراسری است.
۱- بستر مناسب اطلاعاتی و ارتباطی
یکی از امکاناتی که اینترنت در اختیار تجارت و بازرگانی قرار میدهد اطلاعات نسبتاً کامل و گسترده ای است که در مورد هر کالا چه از نظر فنی و چه به لحاظ تجاری میتوان یافت. امکانی که در دنیای واقعی، ارزش تجاری بسیار زیادی دارد اما بدون صرف هزینه و زمان زیاد بهدست نمیآید. ارزش دیگر تجارت الکترونیکی آن است که امکان ایجاد ارتباط با همه افرادی که برای تکمیل یک فرآیند بازرگانی لازم است با آنها تماس گرفته شود، در کوتاهترین زمان از طریق e-mail ،chat و روشهای دیگر امکانپذیر است.
۲- حذف نسبی واسطه ها
حذف واسطه ها یکی دیگر از ارزشمندترین دستاوردهای تجارت الکترونیکی می باشد که باعث کاهش بی سابقه قیمت کالاها و خدمات در جهان شده است. براساس برآوردهای انجام شده، حذف واسطه ها و ایجاد ارتباط مستقیم بین خریداران و فروشندگان بین ۱۵ تا ۵۰ درصد موجب کاهش قیمت تمام شده کالاها و خدمات برای مشتریان شده است.
۳- افزایش قدرت خریداران و پیدایش بازارهای جدید برای تولید کنندگان ارتباط اینترنتی فرصتی را در اختیار خریداران قرار میدهد که بتوانند با طیف گستردهای از تولیدکنندگان در سرتاسر جهان ارتباط برقرارکنند و از این طریق به تقاضای مورد نظر خود از بین پیشنهادهای مختلف برسند و در مقابل فروشندگان قدرت چانه زنی بیشتری برای کسب امتیاز و مزایای بیشتر داشته باشند. در صورتیکه در دنیای حقیقی به علت محدودیتهای ناشی از فاصله جغرافیایی، مشتریان چنین قدرت انتخابی ندارند. البته این ساختار برای تولیدکنندگان هم دارای مزایا و امتیازات فراوانی است. از جمله میتوان به امکان عرضه و فروش محصولات به تمام مردم جهان اشاره کرد. در واقع تجارت الکترونیکی به تولیدکنندگان امکان جهانی شدن محصولاتشان را با صرف هزینه کم (نسبت به آنچه که در مقابل به دست میآید) میدهد.
۴- سفارشی کردن محصولات و خدمات پشتیبانی قوی
مزیت دیگر تجارت الکترونیکی آن است که شما قادر خواهید بود که محصولات مورد درخواست خود را به صورت سفارش و مطلوب خود خرید کنید. به عنوان مثال ما میتوانیم هنگام مراجعه به سایت شرکت apple محصول مورد درخواست خود را با همان خصوصیاتی که مایلیم، سفارش داده و خریداری کنیم.
مشتری نیز به نوبه خود میتواند زمان دریافت را اعلام نماید. نهایتاً مشتری میتواند با دادن اطلاعات مختلف درمورد کالاهای خریداری شده و برقراری ارتباط الکترونیکی با شرکت تولیدکننده نسبت به رفع نقص کالای مورد نظر اقدام نماید.شرکتهایی که از این طریق به فروش محصولات و خدمات خود اقدام میکنند به طور دائم از طریق روش های مختلف، سریع و کم هزینه در ارتباط با مشتریان خود هستند و پشتیبانی قوی باعث ترغیب مردم به خرید از اینترنت میشود. در سالهای نخست رواج شیوه الکترونیکی فروش کالا، استفاده از این روش فقط برای کالای کوچک و ارزان مثل ساعت، عروسک، کتاب، لباس استفاده میشد اما اکنون با توجه به رشد روزافزون تجارت الکترونیکی، صنایع بزرگی همچون صنعت ماشین سازی نیز به این روش رو آوردهاند. مثلا با مراجعه به سایت شرکت فورد میتوانیم ماشین مورد درخواست خود را از نظر رنگ یا امکانات جانبی به دلخواه انتخاب کنیم.
۵- پیدایش مؤسسات اقتصادی نوپا و رقابت سراسری
یکی از پیامدهای تجارت الکترونیکی ایجاد مؤسسات جدید اقتصادی است که توانایی رقابت و حتی در مواردی سبقت گرفتن از شرکتهای کهنه کار را دارند. درحال حاضر دو نوع بازار خرید و فروش یعنی بازار سنتی و حقیقی و بازار مجازی و مبتنی بر شبکه به موازات یکدیگر عمل میکنند و هر کدام دارای قواعد تجارتی خاص خود هستند که گاه دارای خصوصیاتی مشترک و گاه با یکدیگر متفاوت هستند. در برخی موارد کسب و کارهای نوپا توانستهاند با ایجاد سیاستهای کاربردی در بازار جدید مجازی گوی رقابت را از رقبای سنتی بگیرند و بازار محصولات مختلف را تصاحب کنند. مثلا میتوان به رقابت بین مؤسسه BarnesNoble و شرکت Amazon در خرید و فروش کتاب یا موارد دیگری چون Dell در کامپیوتر و etoys در اسباب بازی اشاره کرد.
شکلهای گوناگون تجارت الکترونیکی
استفاده از اینترنت به عنوان مهمترین بستر ارتباطی در تجارت الکترونیکی همزمان با رشد روزافزون شبکه جهانی ارتباطات باعث پیدایش مدلهای گوناگونی در این تجارت گردیده است. این مدلها حاصل تعامل سه گروه اصلی از افراد یک جامعه، از دیدگاه اقتصادی، هستند که عبارتند از دولت یا سازمانهای وابسته (government) ، سازمانهای تجاری و اقتصادی، تولیدکنندگان کالا و ارائه کنندگان خدمات (business) و در نهایت مصرف کننده که خریداران نهایی کالا یا خدمات (consumer) هستند.مدلهای مختلف تجارت الکترونیکی از تعامل دوبه دوی این سه گروه اصلی حاصل میشوند.
government consumer business
business b۲g b۲c b۲b
consumer c۲g c۲c c۲b
governmanet g۲g g۲c g۲b
۱- مدل B۲B
در مدل(B۲B)ارتباط بین دو یا چند سازمان، مؤسسه اقتصادی، تولید کنندگان مواد اولیه، تولیدکنندگان انواع مختلف کالای مصرفی، ارائه کنندگان انواع گوناگون خدمات و ... موردنظر است، در واقع این مدل را به نوعی میتوان توسعه یافته مدل قدیمیتر
EDI (Electronic Data Interchange) دانست. ۱مدل B)۲(B دربرگیرنده همان عملیاتی است که درEDI انجام می شد یعنی تبادل اطلاعات، داده ها، ثبت سفارش، خرید و فروش و ... همچنان وجود دارد. اما در مدل جدید فرآیند ارتباطی بسیار باز و قابل انعطاف طراحی شده طوری که تولیدکنندگان مواد اولیه، تولیدکنندگان کالاهای مختلف و فروشندگان و توزیع کنندگان بتوانند به راحتی با یکدیگر ارتباط مستقیم داشته باشند. این به معنی کاهش واسطه ها نیز هست. موضوعی که به نوبه خود باعث کاهش قیمتها میشود. عوامل ذکر شده باعث گردیده است که این مدل بهعنوان اصلیترین مدل تجارتالکترونیکی به حساب آید و طی مدت کوتاهی که از زمان پیدایش آن می گذرد درآمد قابل توجهی را نصیب صاحبان سرمایه سازد.
۲- مدلهای B۲C وC۲B
این دو مدل بیان کننده ارتباط متقابل بین تولیدکننده اصلی کالاهای گوناگون با استفادهکننده و خریداران نهایی این محصولات و خدمات می باشد. این روزها میتوان کالاهای مختلفی از مواد اولیه صنعتی گرفته تا اتومبیل، ماشین آلات صنعتی و کالاهای عمومی مانند مواد غذایی، محصولات فرهنگی، گل و گیاه و اقلام کادویی را به همراه طیف وسیعی از خدمات مثل رزرو هتل، بلیط هواپیما، قطار، اتوبوس، اجاره ماشین و ... به صورت آنلاین خریداری کرد. در این دو مدل تولیدکنندگان میتوانند مصرف کنندگان نهایی محصولات خود را شناسایی کنند و محصولات خود را به صورت مستقیم به آنها عرضه کنند B۲C مصرف کنندگان نیز به نوبه خود میتوانند از بین تولیدکنندگان، آنکه شرایط مطلوبتر را دارا میباشد و از هر جهت مناسبتر است را انتخاب نمایند C۲B مدلهای B۲C و C۲B معمولاً دارای مزایایی چون خرید ارزانتر کالا نسبت به دنیای واقعی هستند. مزیت دیگر، امکان ارسال کالا به مکان درخواستی خرید است. فرق اصلی بین دو مدل B۲C وC۲B در نحوه خرید و شیوه ایجاد ارتباط بین مشتریان و تولیدکنندگان میباشد.در مدل B۲C خریداران اطلاعات کافی در مورد کالای مورد نیازشان، شرکت عرضه کننده آن و قیمت خود کالادر دنیای حقیقی را دارا میباشند و بیشتر بعلت پایینتر بودن بهای محصول در اینترنت از این مدل برای خرید خود استفاده میکنند.
اما در مدل C۲B اطلاعات مشتری عمدتاً به مشخصات کالای مورد نیازش محدود است و اطلاعات چندانی در مورد شرکتهای عرضهکننده آن یا قیمتهای احتمالی آن ندارد. در این حالت شرکتهای گوناگونی در اینترنت با توجه به شرایط مشتری به او پیشنهاد ارائه میکنند و مشتری از بین این پیشنهادها هر کدام را که برایش مناسبتر بود انتخاب میکند. به بیان دیگر، در B۲C مشتری به یک شرکت تولیدکننده یا فروشنده پیشنهاد خرید را ارائه میکند، اما در مدل C۲B این شرکتهای عرضه کننده هستند که به مشتری پیشنهاد فروش را ارائه میکنند.
۳- مدل C۲C
این شیوه در تجارت الکترونیک عمدتاً براساس مدلی بوجود آمده است که طراح و صاحب سایت eBay و افراد مبتکری مثل او خلق کردهاند. در مدل C۲C فروشندگان اجناس این امکان را مییابند که در یک محیط گسترده اجناس خود را به خریداران نهایی ارائه کنند. پیر امیدیار میگوید ایده فروش کالا از طریق وب سایت در وحله اول برای فروش شیرینیهای پخته شده توسط همسرش برای توزیع در شهر لسآنجلس به ذهنش رسید. او در طرح اولیه سایت خودش از مدل B۲C استفاده کرده بود و به مرور زمان و توسعه این سایت مدل جدیدی را براساس حراج کالا و فروش اجناس دست دوم در دنیای حقیقی طراحی کرده است.امیدیار کوشید با توجه به طیف گسترده بازدیدکنندگان در اینترنت، بستری را فراهم کند که فروشندگان بتوانند کالای خود را به شیوه حراج اجناس(با شیوهای مشابه دنیای واقعی) به فروش برسانند. اما تفاوت اصلی این نوع از حراج تعداد بیشمار شرکتکنندگان و مخاطبان حراج است. امروزه به دلیل استقبال گستردهای که ازeBay بعمل آمده است، این سایت بعنوان سمبل C۲C شناخته میشود.
۴- مدلهای در ارتباط با دولت
مدلهای مرتبط با دولت را نیز میتوان به سه دسته تقسیم کرد. دسته اول شامل مدلهای G۲B وB۲G است. در این دو مدل سازمانها، نهادها و مراکز دولتی و وابسته به دولت درارتباط با مراکز اقتصادی، بنگاههای تجاری و شرکتهای تولیدکننده و ارائه کننده کالا و خدمات هستند. در این ساختار طرفین با مراجعه به یکدیگر و تعامل با هم از طریق شبکه های کامپیوتری امور بازرگانی میان خود را انجام میدهد. این امور شامل مواردی چون گرفتن انواع مجوزها از دولت و سازمانهای مربوطه، پرداخت وجه مورد درخواست دولت، گرفتن اطلاعات از نهاد دولتی و موارد دیگری است که همگی در این دو مدل خلاصه میشوند.
مزیت اصلی این دو ساختار صرفه جویی در انجام عملیات گوناگون برای سازمانهای مربوطه و کاهش زمان انجام این امور و کاهش نیروهایی است که بیهوده صرف انجام کم بازده در سازمانها میشود. دسته دوم شامل مدلهای G۲C و C۲G است. در این دو مدل ارتباط بین مردم و سازمانهای دولتی مطرح میباشد و رابطه میان دولت و مردم بیش از آنکه ماهیتی تجاری داشته باشد، حول خدماتی که دولت میتواند به مردم ارائه کند و یا تسهیل ارتباطات مالی مردم و دولت در زمینه امور مالیاتی و مشابه آن دور میزند. فعالیتهای این دو مدل شامل مواردی چون گرفتن انواع مدارک شناسایی، انجام عملیات بانکی و گرفتن اطلاعات از دولت است.دسته سوم نیز براساس مدل G۲G است که ارتباط و تقابل بین دو سازمان دولتی دو یا چند وزارتخانه را فراهم میسازد و مواردی چون ارتباط شهرداریها با پلیس، وزارت کشور، نهادهای نظامی و ... را شامل میشود. در این مدل مبادلات میان دوسوی یک فرآیند الکترونیکی ممکن است شامل مبادلات بازرگانی باشد یا صرفاً به تبادل اطلاعات محدود باشد.